Yüzyıllar Boyunca Sülük Tedavisi
Dünya’da Sülük Tedavisi
Sülük tedavisi, geleneksel tıpta yüzyıllardır farklı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Sülükle tedavi anlamına gelen hirudoterapi yönteminin bilinen en eski tarihi 1.500’lü yıllarda Mısır uygarlığında bulunan duvar resimlerinde görülür.
O dönemlerin doğal tedavi yöntemi olarak kullanılan sülük tedavisi, kan almada en doğru yöntem olarak hastalarda kullanılmıştır. Sülük tedavisine dair ilk yazılı kaynaklar ise M.Ö. 600’lü yıllarda Hindistan’da bulunur. Benzer yazılı kaynaklar M.Ö. 15. yüzyılda Babil’de de görülmektedir.
Romalı filozof Galen, insan vücudunun dengeli çalışması için sülük tedavisini kullanmıştır. Eski uygarlıklardan Mezopotamyalılar, Yunanlılar, Maya ve Aztek’lerin de sülük tedavisi kullandığı bilinmektedir. Daha yakın tarihe gelecek olursak 1800’lü yıllarda Fransızlar, hastanelerinde sülük tedavisini uygulayan ülkelerin arasındadır.
Almanya, İsviçre, Rusya, İngiltere, Hollanda, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi birçok ülkedeki klinik ve hastanelerde tıbbi tedaviye destek amaçlı yaygın olarak kullanılmaktadır. ABD, Almanya, Fransa ve Rusya gibi ülkelerde sülük üretim çiftlikleri kurulmuş. Bu sayede neslinin tükenmesinin de önüne geçilmiştir.
1884’te Haycraft tarafından sülükten bulunan tükürük salgısında, kanın pıhtılaşmasının önleyen bir maddenin keşfedilmiş ve bu keşif sülük tedavisinde devrim niteliği taşımaktadır. Daha sonraları bulunan bu maddeye hirudin adı verilir ve tıbbi sülük tedavisi plastik cerrahi alanında kullanılmaya başlanır. Özellikle kopan uzvun yerine dikilmesinde ve flep cerrahisinde kullanılarak modern tıbbın yanında destekleyici tedavi olarak sülük tedavisi yerini almıştır.
Bu önemli gelişmenin ardından sülük tedavisiyle ulaşılan başarıların sayısı arttığı görülmüştür ve 2004 yılıyla birlikte ABD İlaç ve Gıda Dairesi (Food and Drug Authority of USA‐FDA) sülüklerin ülke içerisinde satışına izin vermiş ve genel amaçlar, plastik cerrahi ve mikro cerrahide kullanımına onay vermiştir.
Sülükler pis kan ve ölü deriyle beslenen birçok hastalıkta yararı görülmüş şifa sebebi hayvanlardır. Üstelik sülükler antik çağlardan beri tıpta ve tedavilerde yer alıyor.
- “Hayvanların doktoru” olarak veya Anadolu’da “kara hekim” ve yine Tatar Türklerinde “dualı hayvan” gibi isimlerle anılan tıbbi sülük, eski İngilizce’deki “leace”, yani “tabip” kelimesinden de türetilerek Hirudoterapi veya Leech Therapy olarak batı literatüründe yerini almış ve son 50 yılda pek çok araştırmaya konu edilmiştir.
Anadolu Coğrafyasında Sülük Tedavisi
Yüzyıllar boyu birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan kadim toprakların olduğu Anadolu, farklı kültürlerin beşiği olmuştur. Hirudoterapi yöntemi diğer ismiyle tıbbi sülük tedavisi de farklı kültürlerin hastalıklarında kullandığı geleneksel yöntemlerden birisi olmuştur. Sülük tedavisi ilk kez Anadolu’nun bilinen eski uygarlıklarından birisi olan İyonya’da, M.Ö. 200’lü yıllarda bugün İzmir’de bulunan Kolofon’da yaşayan Nicader tarafından kullanılmıştır.
- yüzyıla gelindiğinde İbn-i Sina’nın yazdığı El Kanun Fi’t-Tıbb eserinde birçok hastalığın tedavisinde sülüğün kullanılacağını ve uygulama yöntemleriyle ilgili önemli bilgiler paylaşmıştır. İbn-i Sina’nın yazmış olduğu bu eser uzun zaman Avrupa’nın birçok üniversitesinde ders kitabı olarak okutulmuştur.
- yüzyılda Anadolu’nun yetiştirdiği ünlü Türk cerrah Sabuncuoğlu Şerafettin, fasd, hacamat gibi geleneksel tıbbın yanında sülük tedavisini de kullanmış. Hepsini kapsayan Cerrahiyye-i İlaniyye isim eseriyle dünya cerrahine güzel bir eser kazanmıştır.
Tıbbi sülük uygulaması günümüzde hala geleneksel bir iyileştirme yöntemi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Ülkemizde Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nce 27 Ekim 2014 tarihli ve 29158 sayılı Resmî Gazetede “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği” yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve bu yönetmelikle sülük tedavisi ilgili düzenlemeler de yer almaktadır. (Geleneksel, Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği, 2014)
SÜLÜĞÜN SALGILADIĞI ENZİMLERDEN BAZILARI
- Kanın pıhtılaşmasını engelleyici (Hirudin )
- Pıhtılaşmasını engelleyici (Antiagregan)
- Oluşmuş pıhtıyı eritici (Fibrinolitik)
- Cinsel güç arttırıcı(Afrodizyak)
- Ağrı kesici (Analjezik-Antiromatizmal)
- Mikrop öldürücü (Antibakteriyel)
- Tansiyon dengeleyici (Antihipertansif)
- Kas gevşetici (Miyorelaksan)
- Bağışıklık sistemini düzenleyici (İmmun modulatör)
- Stres giderici (Anksiyolitik) etkilere sahiptir.
Ayrıca “Nörotrofik” etkiyle sinir hücreleri ve liflerinin tamir edilmesini hızlandırır.
Tıbbi Sülüğün güçlü antioksidan etkisi nedeniyle Koruyucu (Preventif) Tıpta da kullanımından bahsetmek gerekir. Yılda bir defa yapılan Sülük Tedavisi, o yıl içinde enfeksiyonlar başta olmak üzere birçok hastalığa karşı koruyucu etki göstermektedir.
Mikro cerrahide ve plastik cerrahide kullanımı yaygınlaşan bu hayvanlar özellikle mikro cerrahi uzmanlarınca “maden “ olarak tasvir edilirler.
